Birds born in a cage think flying is an illness

Alexander Jodorowski 

Οι επιστήμες της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής πάντοτε αναζητούν νέους τρόπους για να βοηθήσουν τους ανθρώπους που έχουν προβλήματα ψυχολογικής ή ψυχιατρικής φύσης. Σήμερα η μοντέρνα ερευνά για νέα ψυχοθεραπευτικά εργαλεία συμπεριλαμβάνει και την μελέτη ψυχοτρόπων ουσιών όπως η κεταμίνη, η ψιλοκυβίνη και το MDMA. Μπορεί κάποιους να ξενίζει αυτό το γεγονός διότι αυτές οι ουσίες είναι παράνομες στον δυτικό κόσμο ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ψυχολογία και η ψυχιατρική είναι επιστήμες που βρίσκονται σε συνεχή εξέλιξη και κάτι που θεωρούσαμε χτες σαν μη ωφέλιμο, σήμερα ή στο μέλλον μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα επωφελές και χρήσιμο.

Οι ψυχοδηλωτικές ουσίες μπορεί να κουβαλούν ένα παρελθόν συνδεδεμένο με περίεργες εμπειρίες και ξέφρενα διονυσιακά πάρτυ ωστόσο σήμερα η επιστήμη της ψυχολογίας έχει δώσει νέα έμφαση σε αυτές μέσω της έρευνας. Την μελέτη των ψυχοδηλωτικών ουσιών βοήθησε πάρα πολύ και η εξέλιξη της τεχνολογίας όπως οι μαγνητικοί τομογράφοι, οι μοντέρνες στατιστικές μέθοδοι ανάλυσης δεδομένων, η εξέλιξη της ψυχοφαρμακολογίας και ιδιαίτερος η γνώση που έχουμε πλέον για τους διάφορους νευροδιαβιβαστές και την επίδραση που έχουν σε γνωσιακό και συμπεριφορικό επίπεδο. Στο παρόν άρθρο θα δούμε μερικές επιστημονικά σημαντικές και επίκαιρες μελέτες πάνω στο θέμα της χρησιμοποίησης ψυχοτρόπων ουσιών σε κλινικό περιβάλλον σαν βοηθητικά εργαλεία στην ψυχοθεραπεία σοβαρών ψυχικών διαταραχών όπως η κατάθλιψη, εθισμός σε ναρκωτικές ουσίες,
διαταραχή μετατραυματικού στρες κ.α.

Η ψιλοκυβίνη είναι μια ψυχοδηλωτική ουσία που βρίσκεται σε διάφορα είδη μανιταριών. Έχει ισχυρή ψυχοτρόπο δράση που διαρκεί γύρω στις 6-9 ώρες και οι έρευνες έδειξαν ότι δεν έχει τοξική επίδραση στον ανθρώπινο οργανισμό. Η δράση της ουσίας αυτής είναι πιο διαχειρισμένη σε σχέση με το LSD και διάφοροι ερευνητές έχουν εστιάσει τις έρευνες τους σε αυτήν για την χρήση της σαν βοηθητικό εργαλείο στην ψυχοθεραπεία ιδιαίτερα της χρονιάς κατάθλιψης ανθεκτικής σε άλλες μορφές ψυχοθεραπείας.

Ηδη φέτος στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στην Γερμανία η ΜΚΟ - M.I.N.D έλαβε επίσημη άδεια για την μελέτη της επίδρασης της ψιλοκυβίνης στην ψυχοθεραπεία της κατάθλιψης, η ερευνά θα τελειώσει σε μερικούς μήνες και τα αποτελέσματα αναμένονται με αγωνιά. Το πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς στις Η.Π.Α είναι η "ναυαρχιδα" των επιστημονικων ερευνων σχετικα με τη χρηση ψιλοκυβίνης στην ψυχοθεραπεια. Ερευνητες οπως ο Ronald Griffiths και η ομαδα του εκαναν απο τις αρχες του 2000 εως σημερα (2021) εκτενεις ερευνες με πανω απο 260 συμμετέχοντες συνολικα και 550 συνεδριες με ψιλοκυβίνη.

Η πρώτη ερευνά με τη χρήση ψιλοκυβίνης ήταν το 2001 με ασθενείς με καρκίνο που αντιμετώπιζαν άγχος σχετικά με την κρισιμότητα της ιατρικής τους διάγνωσης και πρόγνωσης. Τα αποτελέσματα ήταν ότι οι ασθενείς μέσω της ψιλοκυβίνης μπόρεσαν και διαχειρίστηκαν τον φόβο του θανάτου, το άγχος που μια δυσοίωνη ιατρική πρόγνωση δημιουργεί και τα ωφέλιμα αυτά αποτελέσματα έκαναν τους ασθενείς να κάνουν την μετάβαση τους προς το τέλος της ζωής τους με πιο ομαλό τρόπο. Σε αυτό συμβάλλει το γεγονότος ότι η ψιλοκυβίνη είναι μια πολύ ισχυρή ουσία που δημιουργεί έντονες σκέψεις γύρω από την φιλοσοφία και το νόημα της ζωής και μάλιστα πολλοί ασθενείς δήλωσαν ότι αυτή η εμπειρία ήταν από τις πιο σημαντικές εμπειρίες της ζωής τους. Σε αυτο το σημείο είναι καλό να κατανοήσουμε ότι τα κλασικά ψυχοφάρμακα δεν μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα σε νοηματοδοτικό επίπεδο ενώ οι ψυχοδηλωτικές ουσίες μπορούν και εκεί ίσως να ειναι το κλειδι της πιθανής ψυχοθεραπευτικής δράσης τους.

Στην Μεγάλη Βρετανια ο ερευνητής Ρόμπιν Κάρχαρτ-Χάρις μελέτησε την δράση της ψιλοκυβίνης και συγκεκριμένα την επίδραση της ουσίας αυτής στους νευροδιαβιβαστές. Η ψιλοκυβίνη φαίνεται ότι επιδρά έντονα στους υποδοχείς της σεροτονίνης και δρα σαν αγωνιστής της (την ενισχύει ). Μια από τις πολλές δράσεις της σεροτονίνης είναι η γνωστική ευελιξία και η πλαστικότητα δηλαδή η ικανότητα μας να αλλάζουμε. Με αυτό στο μυαλό του ο Ρόμπιν Κάρχαρτ-Χάρις ανέπτυξε την θεωρία του που υποστηρίζει ότι κατά την διάρκεια της δράσης της ψιλοκυβίνης το άτομο μπορεί να είναι πιο δεκτικό σε νέες ιδέες και τρόπους σκέψεις και να αλλάξει παλιά μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς τα οποία είναι και συστατικά των διάφορων ψυχοπαθολογιών άλλα δρουν ταυτόχρονα σαν παράγοντες που τις διαιωνίζουν. Η δράση της ψιλοκυβίνης δημιουργεί ένα παράθυρο επέμβασης και έτσι το άτομο μπορεί πιο εύκολα να αλλάξει τρόπο σκέψης με την κατάλληλη ψυχοθεραπευτική υποστήριξη βεβαίως. Η πιθανολογούμενη ψυχοφαρμακευτική δράση της ψιλοκυβίνης είναι ότι διαταράσσει τον συνηθισμένο τρόπο σύνδεσης και επικοινωνίας των νευρώνων μεταξύ τους. Σε μια συνηθισμένη κατάσταση συνείδησης λειτουργούν κάποιες περιοχές του εγκεφάλου μας με ένα συνηθισμένο μοτίβο ( default mode network). Υπό την επήρεια της ψιλοκυβίνης ο τρόπος σύνδεσης και επικοινωνίας των νευρώνων αλλάζει και γίνεται χαοτικός εξ ου και οι περίεργες εμπειρίες και αισθήσεις που προκαλούνται από αυτήν την ουσία. Υπό την κατάλληλη κλινική επίβλεψη και υποστήριξη το άτομο υπό την επίδραση της ψιλοκυβίνης μπορεί να μάθει νέα δεδομένα (νέες οπτικές πιο ωφέλιμες) και να ξεμάθει δυσλειτουργικούς μαθημένους τρόπους σκέψης, συμπεριφοράς, αντίδρασης και εν τελεί να υπάρξει μια βαθιά γνωσιακη αλλαγή στα γνωσιακά σχήματα του ατόμου η οποία μάλιστα φαίνεται ότι μπορεί να είναι και μακροχρόνια.

Η γνωσιακή συμπεριφορική σχολή σκέψης θεωρεί ότι ο πυρήνας των ψυχικών διαταραχών είναι δυσλειτουργικά γνωσιακά σχήματα, νοητικά κατασκευές που εμπεριέχουν μνήμες, ιδέες, πυρηνικές πεποιθήσεις και επηρεάζουν την αντίληψη μας αφου υπό την επήρεια τους τα ερεθίσματα από το περιβάλλον κρίνονται υπό το στενό πρίσμα τους. Τα δυσλειτουργικά γνωσιακά σχήματα πολύ δύσκολα αλλάζουν χωρίς παρέμβαση και είναι χρονιά, δύσκαμπτα. Μέσω της ψυχοθεραπείας αυτά τα δυσλειτουργικά γνωσιακά σχήματα και οι πυρηνικές πεποιθήσεις που τα συνθέτουν φυσικά μπορούν να αλλάξουν με κόπο, ενεργεία και πολύ χρόνο ενώ μια ψυχοδηλωτική εμπειρία μπορεί να φέρει θετικές αλλαγές μέσα σε μερικές ώρες. Φυσικά ελλοχευουν και διάφοροι κίνδυνοι ψυχολογικής φύσης ωστόσο μέσα σε ένα αυστηρά καθορισμένο ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο οι κίνδυνοι μειώνονται δραστικά όπως έχει αποδειχθεί από τις μελέτες που έχουν γίνει.

Στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται η MAPS (Multidisciplinary Association for Psychedelic Studies) μια φαρμακευτική εταιρεία που έχει ως στόχο την ερευνα πάνω στις ψυχοδηλωτικές ουσίες. Η MAPS έλαβε άδεια από την αμερικάνικη κυβέρνηση για την ερευνά και την χρήση της ουσίας MDMA πάνω στο μετατραυματικό στρες. Η ιδιαίτερος σοβαρή ψυχική διαταραχή είναι πολύ δύσκολα ιάσιμη και έχει υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών. Στις ΗΠΑ υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός πρώην βετεράνων του αμερικάνικου στρατοί που πάσχουν από αυτήν την διαταραχή και τα τελευταία χρόνια υπήρξε πραγματικά μια επιδημία αυτοκτονιών από πρώην βετεράνους. Προσπαθώντας να βρεθούν νέα ψυχοθεραπευτικά εργαλεία η κυβέρνηση των Η.Π.Α εδωσε την άδεια στην MAPS για περαιτερω ερευνα και μαλιστα αυτην τη στιγμη διεξαγεται η τριτη φαση ερευνας και πολύ σύντομα τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν. Η δράση της MDMA εμπλέκει πολύ έντονα τα συναισθήματα της αγάπης, φιλικότητας και συναισθηματικής σύνδεσης με άλλα άτομα.

Τα άτομα που πάσχουν από μετατραυματικό στρες όχι μόνο έχουν επίμονες και αρνητικές σκέψεις άλλα και φλας μπακ τον τραυματικών γεγονότων. Νιώθουν αποκομμένα από τους άλλους και συναισθηματικά νεκρά. Το MDMA λόγο της ικανότητας του να κινητοποιεί τα συναισθήματα του ατόμου φάνηκε ότι ήταν ο τέλειος υποψήφιος για ερευνά πάνω στο μετατραυματικό στρες. Ηδη τα πρώτα αποτελέσματα από την ερευνά της Maps δείχνουν μείωση τον επίπεδων στρες και κατάθλιψης στους ασθενεις και γενικότερη μείωση στα συμπτώματα του μετατραυματικού στρες και σοβαρή μείωση στις αυτοκτονίες. Είναι απαραίτητο να ξεκαθαρίσουμε ότι τέτοιου είδους έρευνες γίνονται σε ένα πολύ αυστηρό και καθορισμένο ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με περιπτώσεις ατόμων που κάνουν χρήση τέτοιων ουσιών πχ σε ένα πάρτι. Έτσι παρόλα τα ενθαρρυντικά πρώτα αποτελέσματα η χρηση του MDMA ελλοχεύει σοβαρούς κινδύνους που κάνεις δεν μπορεί προβλέψει. Συγκεκριμένα το MDMA έχει τοξικότητα και μπορεί να σκοτώσει καθώς επιδρά σε διάφορα ζωτικά όργανα και η μακροχρόνια χρήση του μπορεί να προκαλέσει σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα όπως χρόνια κατάθλιψη. Οι μελετητές της MAPS γνωρίζουν αυτά τα δεδομένα και για αυτό πριν την είσοδο ενός ατόμου σε μια τέτοιου είδους ερευνά υπάρχει μια σχολαστική ψυχομετρική και βιολογική διερεύνηση του ατόμου και οι συνεδρίες με την ουσία αυτή δεν ξεπερνούν τις 5-10 λόγο των δυσμενών επιπτώσεων της ουσίας από την μακροχρόνια χρήσης της. Οπως αναφέραμε παραπάνω η ψυχοθεραπευτική δράση της MDMA οφείλεται στο γεγονός ότι το άτομο υπό την επήρεια της μπορεί να εκδηλώσει συναισθήματα χαράς, αγάπης, φιλικότητας, αποδοχής, σύνδεσης με άλλα άτομα. Αυτές οι εκδηλώσεις-συμπεριφορές εχουν ενα νευροψυχικό υπόβαθρο, υπο την επήρεια του MDMA εκρίνεται οξυτοκίνη, η περιοχη του εγκεφάλου αμυγδαλή μειώνει την λειτουργία της (αρα μειωνονται και τα αισθηματα στρες ) και ενεργοποιούνται και τα κεντρα του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ηδονή.

Βιώνοντας μια τέτοια έντονη συναισθηματική εμπειρία επέρχεται μια κάθαρση και μια επανεκκίνηση της συναισθηματικής ζωής του ατόμου που βιώνει αποδοχή και ενθάρρυνση από τους ψυχοθεραπευτές. Μετά το πέρας των συνεδρίων το άτομο με την υποστηρικτή των ψυχοθεραπευτών καλείτε να συνεχίσει αυτήν την νέα αρχή, έχοντας την ικανότητα να αφήσει πίσω το τραυματικό παρελθόν του, να συνδεθεί συναισθηματικά με άτομα και να σκεφτεί με πιο ωφέλιμους και καινούργιους τρόπους σκέψης.

Στην Ελλάδα δυστυχώς για άλλη μια φορά είμαστε τελευταίοι και στην έρευνα πάνω στα ψυχοδηλωτικά και στην νέα γνώση που έχει προκύψει από τις σύγχρονες έρευνες επί του θέματος. Λαμπρή εξαίρεση αποτελούν οι έρευνες του Δόκτορος Αθανάσιου Καυκαλίδη που δεκαετίες πριν τις έρευνες που περιγράψαμε παραπάνω ήταν ο πρώτος έλληνας ψυχίατρος που χρησιμοποίησε ψυχοδηλωτικές ουσίες στην ψυχοθεραπεία των ασθενών του και μάλιστα με πολύ σοβαρά και θετικά αποτελέσματα κατά την διάρκεια της θητείας του σε ψυχιατρείου του Καΐρου στην Αίγυπτο. Ο δόκτωρ Καυκαλιδης έδωσε έμφαση στο LSD και ανέπτυξε και τις θεωρίες του περί της ενδομήτριας ζωής και της επίδρασης της στην προσωπικότητα και στην ανάπτυξη ψυχοπαθολογίας.

Το μέλλον θα δείξει αν οι ψυχοδηλωτικές ουσίες θα αποτελέσουν την επόμενη επανάσταση στην ψυχιατρική και την ψυχολογία ωστόσο η εμπλοκή σοβαρών επιστημόνων και τα πρώτα ενθαρρυντικά αποτελέσματα των ερευνών δεν μπορουν να περνούν πλέον απαρατηρητα!